قوم ترک

بررسی دی‌ان‌ای در ترکیه نشان می‌دهد که مردم ترکيه نوادگان مردم مختلف ساکن آناتولی مانند یونانی، ارمنی، قفقازی (آسیانی) و کرد ميباشند که در سده‌های معاصر ترک‌زبان شده‌اند و از لحاظ ژن‌ از نژاد ترک (زردپوست مغول‌سان)بهره بسيار کمی برده اند. کمتر از ۱۰% مردم ترکيه دارای اين نژاد می‌باشند. در مورد ترک زبانان آذربايجانی نيز اين قضيه صادق است که از لحاظ ژن به سان مردم ايرانی و قفقازی هستند .

اقوامی که امروزه ترک‌تبار و ترک‌زبان نامیده می‌شوند در اراضی وسیعی در کشورهای آسیایی و اروپایی زندگی می‌کنند.از سمت شرق تا قسمتهایی از مغولستان و چین و از غرب تا قسمتهای از یوگسلاوی سابق و سیبری شمالی تا اطراف مسکو یعنی شهر قازان و از جنوب غربی تا مرزهای لبنان و قسمتهایی از قبرس در یک گسترهٔ جغرافیایی بسیار بزرگ پراکنده شدند. ترک‌تبارها و ترک‌زبان‌ها در کشورهایی همچون مغولستان، چین، روسیه، قرقیزستان، قزاقستان، ازبکستان، تاجیکستان، افغانستان، ایران، آذربایجان، عراق، ترکیه، قبرس، یونان، بلغارستان، یوگسلاوی سابق (مقدونیه، بوسنی، کوزوو، کرواسی) رومانی، مجارستان، فنلاند، اکراین، یونان و مولداوی سکونت دارند.

گستره مهاجرت کنونی ترک‌زبان‌های آسیای کوچک بیشتر بسوی کشورهای اروپای مرکزی (آلمان، اتریش، سوئیس، فرانسه، انگلیس)، آمریکا و استرالیا می‌باشد و جوامع قابل توجهی در این کشورها تشکیل دادند.

از میان اقوامی که امروزه ترک نام گرفته‌اند بسیاری از اقوام نام‌برده در زیر در تاریخ قدیم هیچ‌گاه خود و قوم خود را ترک نمی‌نامیدند. در مورد بخشی از این اقوام ساکن آسیای میانه تنها پس از وارد شدن نظریه پان‌ترکیسم توسط آرمینیوس وامبری یهودی و فرستاده پنهانی وزارت خارجه بریتانیا به منطقه این نام رفته‌رفته برای این اقوام نیز رواج یافت. این اقوام عبارتند از: باشقیرها، تاتارها، ناگایباک‌ها، قزاق‌ها، قره‌قالپاق‌ها، نوقای، کرائیم، قره‌چای-بالکار، کومیک، کریمچاک، آلتایی‌ها، اغوزهای واردشده به آذربایجان، قاجارها، شاهسون‌ها، قره‌داغ‌ها، قره‌پاپاخ، قشقایی‌ها، افشارها، خلج‌ها، گاگوز، اورومچی‌ها، توینی، توفالارها، شورها، خاکاس‌ها، تاتارهای چولیم، ازبک‌ها، اویغورها، سالارها، اویغورهای ساری، چوواش‌ها، یاکوت‌ها، دولگان‌ها و غیره.

زبان‌های ترکی

زبان‌های ترکی به دو دسته شرقی و غربی تقسیم می‌شود. زیرمجموعه‌های شرقی زبان‌های ترکی عبارت‌اند قزاقی، قرقیزی و ازبکی و زیر مجموعه‌های غربی زبان ترکی نیز شامل ترکی استانبولی، ترکمنی و ترکی آذربایجانی می‌شوند.

زبان‌های ترکی به همراه زبان مغولی جزء زبان‌های آلتایی به شمار می‌رود.

اقوام ترک تبار

گروه قومی	محل زندگی	جمعیت
ترک ترکیه	ترکیه, قبرس, آلمان, بلغارستان, یونان , گرجستان	60 57,354,000
آذربایجانی	ایران, جمهوری آذربایجان, روسیه , گرجستان , ترکیه	42 28,875,000
ازبک	ازبکستان, افغانستان, پاکستان	32 26,823,000
اویغور	چین, پاکستان, قزاقستان	15 15,401,000
قزاق	قزاقستان, روسیه, پاکستان,چین و ازبکستان	15 12,777,000
تاتار	روسیه, ترکیه, اوکراین, ازبکستان, فنلاند	07 10,719,000
ترکمن	ترکمنستان, پاکستان, ایران, افغانستان٬عراق	03 7,640,000
قرقیز	قرقیزستان, پاکستان	026 4,074,000
باشقیر	روسیه	010 1,729,000
چوواش	روسیه	009 1,646,000
یاکوت	روسیه	007 436,000
گاگااوز	مولداوی	009 160,000

دین اقوام ترک‌تبار

شمنیسم
بودایی
یهودی
مسیحی
اسلام

پیشینه واژهٔ ترک

در نوشته‌های تاریخی «ترک» در مقابل تاجیک (غیر عرب و ترک) آمده‌است. نام ترک نخستین بار در قرن ششم میلادی در نوشته‌های چینی دیده می‌شود. در همان قرن ترکان دولتی نیرومند تأسیس کردند که از مغولستان و سرحد شمالی چین تا دریای سیاه امتداد داشته‌است. مؤسس حکومت مزبور که چینیان او را «تئومان» مینامند، در کتیبه‌های ترکی بومن، در سال ۵۵۲ م. درگذشت و برادرش «ایستمی» (در تاریخ طبری: سنجبوخاقان) که در مغرب فتوحاتی کرده، ظاهراً تا سال ۵۷۶ م. زیسته‌است این دو برادر گویا از آغاز مستقل از یکدیگر حکومت می‌کردند. چینیان از دولت مزبور بنام امپراتوری ترکان شمال و مشرق یاد کرده‌اند. در سال ۵۸۱ م. تحت نفوذ سلسلهٔ چینی «سویی» این دو امپراتوری بطور قطع از یکدیگر جدا شدند و بعدها هر دو تابع سلسلهٔ چینی «تانگ» (۶۱۸ – ۹۰۷ م.) گردیدند. در حدود سال ۶۸۲ م. ترکان شمال موفق شدند استقلال خود را بدست آورند.